کاوشگر روز

جنگ تمام شده بود. شش روز از قبول قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت و سر کشیدن جام زهرنگذشته بود که عراق بار دیگر توافقات را زیر پا گذاشت و تحرکاتی را در جبهه ها آغاز کرد.یک بار دیگر دشمن تا پشت دروازه های خرمشهر رسید.شهر در آستانه سقوط بود.

چند رو برگردیم عقب. جام زهر نوشیده شده بود. خیلی ها در شوک بودند. به نظر می رسید اختلاف نظرهایی درباره پایان جنگ و چگونگی آن بین مقامات وجود دارد.نیروهای عراق دوباره تجاوز را شروع کرده بودند.منافقین فکر می کردند زمان طلایی فرا رسیده است و این بهترین فرصت است برای یکسره کردن کار. برای همین عملیات فروغ جاویدان را کلید زد.

ستون نظامى منافقین در ساعت ۱۵ و سی دقیقه روز سوم مرداد ماه سال ۱۳۶۷ با حمایت کامل ارتش عراق و با عبور از مرز در محور “سرپل ذهاب”، حمله خود را از “گردنه پاتاق” به سوى “کرند” آغاز کرده و با پیشروى به سمت “اسلام آباد” برای ساعاتی کنترل این شهر را به دست گرفتند.

منافقین در ادامه تا “گردنه حسن‌آباد” در شرق شهر “اسلام آباد”، پیش رفتند و براى تجدیدقوا در آنجا مستقر و منتظر شکست مقاومت بازدارنده نیروهای ایران در “تنگه چهارزبر” شدند تا به سمت “کرمانشاه” پیشروى کنند.

پس از ورود نیروهاى منافقین به “کرند” و “اسلام‌آباد”، درگیرى‌ها تا چندین ساعت در شهر ادامه داشت و شمارى از نیروهاى مردمى و سپاه با منافقین درگیر شدند که به دلیل غافلگیر شدن و عدم آمادگى تلاش نیروهای مردمی راه به جایی نبرد.

منافقین که از پیروزی مقدماتی خود خرسند بودند، راهی “باختران” شده و به خیال خام خود به سمت “تهران” حرکت کردند.

رادیو منافقین نیز با ارسال پیام به مردم “باختران” از آنها خواست که زمینه را برای ورود آنان مهیا کرده و آماده جذب در گردان‌ها و لشکرها باشند.

از طرفی مسعود رجوی در شب آغاز عملیات گفته بود: «براساس تقسیمات انجام شده، ۴۸ ساعته به تهران خواهیم رسید… کاری که ما می‌خواهیم انجام دهیم در حد توان و اشل یک ابرقدرت است؛ چون فقط یک ابرقدرت می‌تواند کشوری را ظرف این مدت تسخیر کند… از پایگاه نوژه هم ترسی نداشته باشید؛ هر سه ساعت به سه ساعت دستور می‌دهم هواپیماهای عراقی بیایند و آنجا را بمباران کنند. پایگاه هوایی تبریز را هم با هواپیما هر سه ساعت به سه ساعت مورد هدف قرار خواهیم داد… علاوه بر آن، ضد هوایی و موشک سام ۷ هم که داریم… هوانیروز عراق تا سرپل ذهاب به‌همراه ستون‌ها خواهد بود. از نظر هوایی ناراحت نباشید چون هواپیماهای عراقی پشتیبان ما هستند و تمام ماشین‌ها به صورت ستون حرکت می‌کنند.

در آن تاریخ نیروهای نظامی منافقین فاصله‌ تنگه پاتاق تا منطقه چهارزبر در ۳۴ کیلومتری کرمانشاه را با سرعت خیلی زیاد طی کردند. علت سرعت بالای حرکت ستون‌های نظامی منافقین عدم حضور قوای نظامی در غرب کشور بود. به دلیل هجوم سنگین ارتش عراق به جبهه جنوب (استان خوزستان) بخش عمده‌ای از توان نظامی ایران در جبهه‌های جنوب غربی مشغول دفع تهاجم عراق بودند. به همین دلیل عملاً در برابر حرکت ستون‌های منافقین مقاومتی وجود نداشت. نیروهای ایران در جایی که نیروهایشان برتری نسبی داشت به کمین نشستند و در منطقه چهار زبر، با احداث تعدادی خاکریز و یک خط دفاعی مستحکم در انتظار ایشان بودند. چند تا از گردان‌های عملیاتی در این جبهه گردان مقدادوگردان حمزه از لشکر ۲۷ محمد رسول الله و تیپ انصارالحسین همدان بودند.

در واقع نام عملیات مرصاد از همین جا آمده است. واژه عربی «مرصاد» به معنی کمین است.

توقف منافقین در گردنه حسن آباد (بین اسلام آباد- باختران) سه روز طول کشید. تا آن که نیروهای خودی با سازماندهی و طرح منظم و حساب شده، در روز پنج شنبه ششم مردادماه،عملیات “مرصاد” را با رمز” یاعلی بن ابی طالب (ع) آغاز کرده و طی چندین ساعت، صدها تن از منافقین را کشتند و بقیه را به فرار واداشتند. در این عملیات، رزمندگان از قسمت سه راهی اهواز (پشت پمپ بنرین اسلام آباد) دشمن را دور زدند و تلفات زیادی بر منافقین وارد کردند؛ به طوری که در ساعت ۱۱ به منافقین دستور عقب نشینی کامل داده شد.

همزمان با این تحرکات، جلسه ای با حضور آیت الله هاشمی رفسنجانی و امیر سپهبد شهید صیاد شیرازی نماینده امام خمینی (ره) در شورای عالی دفاع در شهر کرمانشاه تشکیل و در آن مقرر شد که «تنگه چهارزبر» در ۳۴ کیلومتری کرمانشاه به عنوان خط اصلی پدافند انتخاب و تقویت شود.

بر اساس این استراتژی، تنگه چهارزبر که پس از این عملیات، به «تنگه مرصاد» معروف شد به کمین برنامه ریزی شده ای برای نیروهای دشمن تبدیل شد.

پس از اتخاذ تصمیمات و ایجاد سنگرها و کمین های لازم در تنگه چهارزبر،نیروهای مورد نیاز عملیات مرصاد عمدتا از لشکر ۸۱ زرهی کرمانشاه، تیپ مستقل ۴۵ تکاور نیروی زمینی ارتش، یگان های توپخانه، نیروی هوایی و هوانیروز ارتش تأمین و سپس لشکر ۳۲ انصارالحسین و ۲۷محمد رسول الله (ص) نیز از سوی سپاه به آنها ملحق شدند. فرماندهی این عملیات گسترده را سپهبد شهید علی صیاد شیرازی برعهده داشت.

پس از ورود بالگردهای هوانیروز به منطقه عملیات، به دستور صیاد شیرازی یک تیم آتش هلی کوپتر «کبری» از «پایگاه امام حسین(ع)» و یک تیم آتش از پایگاه کرمانشاه به پرواز درآمدند و در مسیر اسلام آباد به نیروهای حاضر در منطقه ملحق شدند تا به ارتفاعات تنگه چهارزبر نزدیک شوند و در یک سوی آن پرواز کنند.

خلبانان مستقر، در حرکت بر فراز سمت چپ تنگه چهارزبر و حوالی منطقه ماهی دشت به طول ۱۰ کیلومتر متوجه وجود ترافیک سنگینی در جاده شدند و مراتب را به ستاد فرماندهی عملیات اعلام کردند.

با اعلام این خبر از سوی خلبانان، امیر صیاد شیرازی دستور شلیک صادر کرد، ولی خلبانان با این استدلال که ستون خودرویی متراکم حاضر در جاده مردم عادی هستند در اجرای دستور فرمانده مردد ماندند.

بر اساس آن چه در گزارشات مستند آمده است، امیر سپهبد شهید صیاد شیرازی بلافاصله با لحنی محکم تر از اعلام فرمان اخیر خود، خطاب به خلبانان گفت که «من به عنوان نماینده امام (ره) به شما دستور می دهم که آتش کرده و همه خودروها را منهدم کنید، آنها منافقین هستند!»

پس از تکرار و تاکید فرمان فرماندهی عملیات، خلبانان جاده را هدف قرار دادند و بخش قابل توجهی از ستون خودرویی حاضر در جاده را منهدم کردند و پس از آن چهار تیم دیگر آتش از هوانیروز وارد عمل شدند و در سحرگاه روز پنجم مردادماه نیز دو فروند هواپیمای جنگنده «فانتوم اف- ۴» نیروی هوایی ارتش، ستون متوقف شده دشمن را به شدت بمباران کردند ولی حملات به همین جا ختم نشد و دقایقی بعد بالگردهای کبری از سوی هوانیروز، انبوهی از نفرات و تجهیزات دشمن را هدف گرفتند.

اجازه پیشروی به نیروهای مهاجم تا تنگه چهارزبر و انتخاب این تنگه به عنوان منطقه اصلی عملیات انهدام دشمن، استراتژی اتخاذ شده از سوی جمهوری اسلامی ایران بود تا با استفاده از اصل غافلگیری، دشمن را به تنگه ای که پر از شیار و ارتفاعات بود بکشانند و در کمین نیروهای ایرانی گرفتار سازند.
بدین ترتیب عملیات مرصاد عملا طی سه مرحله انجام شد که هدف از آن در مرحله اول سد کردن هجوم نیروهای موسوم به «ارتش آزادی بخش»، در مرحله دوم حرکت نیروی زمینی ارتش با پشتیبانی نیروی هوایی و هوانیروز ارتش و همکاری سپاه، به سمت دشمن و در مرحله سوم انهدام دشمن و تحمیل برتری به صدام بود تا عملیات مرصاد با پیروزی نیروهای خودی به پایان برسد.

دشمن پس از آن که مورد هدف آتش سنگین ایران قرار گرفت،راهی جز فرار از جهنم تنگه مرصاد را در پیش خود ندید و شروع به عقب نشینی کرد ولی حملات ایران تمامی نداشت و این بار سد راه بازگشت، فشار حمله از طرفین و حمله گازانبری ارتش و سپاه ایران در انتظار مهاجمین بود تا آنها را کاملا شکست خورده و به طور کلی متلاشی کند.

بالاخره پس از سه روز جنگ و درگیری شدید در غرب کشور،آن دسته از نیروهای متلاشی شده دشمن که زنده مانده بودند، عقب نشینی و کشور را ترک کردند تا تعداد کشته های آن ها از مرز ۲۵۰۰ نفر فراتر نرود.